कृष्ण जन्माष्टमी हाम्रो समाजमा एउटा महत्त्वपूर्ण धार्मिक पर्व हो, जसमा भगवान कृष्णको जन्मको उत्सव मनाइन्छ। यस पर्वसँग जोडिएको एउटा प्रचलन हो, बालबालिकालाई राधा-कृष्णको वेशमा सजाउनु। यो परम्परा हाम्रा समाजमा लामो समयदेखि अभ्यास हुँदै आएको छ, तर यसको गहिरो अर्थ र प्रभावबारे चर्चा गर्नु आवश्यक छ।
धार्मिक दृष्टिकोणबाट हेर्दा, राधा-कृष्णको रूपमा बालबालिकालाई सजाउनु भनेको भक्ति र श्रद्धाको प्रतीक हो। राधा-कृष्णको प्रेम र भक्ति केवल व्यक्तिगत सम्बन्धको विषय मात्र होइन, यो आध्यात्मिक सम्बन्धको पनि प्रतिनिधित्व गर्छ। बालबालिकालाई यस्तो वेशमा सजाएर अभिभावकले आफ्ना धार्मिक आस्था र संस्कारलाई प्रदर्शन गर्छन्। तर, यस कार्यले बालबालिकामा के प्रभाव पार्छ भन्ने कुरा गहिरो विश्लेषणको विषय हो।
बालबालिकालाई धार्मिक व्यक्तित्वको रूपमा सजाउँदा उनीहरूको मनोविज्ञानमा के असर पर्छ? यो महत्त्वपूर्ण प्रश्न हो। बच्चाहरूले आफ्नो वेशभूषाको वास्तविक अर्थ नबुझ्दा, यो केवल खेल वा मनोरञ्जनको रूपमा सीमित हुन सक्छ। उदाहरणका लागि, कृष्णको रूपमा सजिएका बच्चाहरूले कृष्णको बाल्यकालका नटखट क्रियाकलापलाई अनुकरण गर्ने कोशिस गर्छन्, तर यसको आध्यात्मिक पक्षलाई बुझ्न नसक्दा, त्यो अनुकरण केवल बाहिरी र सतही रहन सक्छ। यस्तो अवस्थामा, धार्मिक परम्पराले बालबालिकामा सतही धारणा मात्र विकास गर्न सक्छ, जसले तिनीहरूको धार्मिक र सांस्कृतिक बोधलाई कमजोर बनाउँछ।
अभिभावकको जिम्मेवारी यहीँनेर महत्त्वपूर्ण हुन्छ। कृष्ण जन्माष्टमीको परम्परालाई केवल सजावट र मनोरञ्जनमा सीमित गर्नुको साटो, यसको गहिरो धार्मिक र सांस्कृतिक पक्षलाई पनि बुझाउनुपर्ने हुन्छ। बालबालिकालाई वेशभूषामा मात्र होइन, तिनीहरूको आन्तरिक विकासमा ध्यान दिन आवश्यक छ। धार्मिक परम्पराको पालन गर्दा यसको मर्मलाई बुझ्न र बुझाउनुपर्छ, ताकि बालबालिकाले यसको वास्तविक महत्त्वलाई आत्मसात् गर्न सकून्।
सांस्कृतिक दृष्टिकोणले हेर्दा, राधा-कृष्णको वेशभूषा धारण गर्नु हाम्रो समाजको एउटा परम्परागत अभ्यास हो, जसले हामीलाई हाम्रो सांस्कृतिक जरा र मूल्यहरूसँग जोडेर राख्छ। तर, यो पनि सचेत रहनुपर्ने कुरा हो कि परम्पराहरूलाई केवल अनुकरण गर्नु मात्र पर्याप्त छैन। तिनको वास्तविक मर्म र अर्थ बुझेर तिनलाई पालन गर्नु आवश्यक छ। परम्पराको केवल बाहिरी रूपमा मात्र सीमित रहनुले हाम्रो समाजको सांस्कृतिक धरोहरलाई कमजोर बनाउन सक्छ।
धार्मिक र सांस्कृतिक संवेदनशीलताको कुरा गर्दा, राधा-कृष्णको वेशभूषा धारण गर्नु केवल सजावटको कुरा होइन। यसले हाम्रो धार्मिक आस्था र श्रद्धाको प्रतिनिधित्व गर्छ, जसलाई सम्मान गर्नुपर्छ। कतिपय अवस्थामा, यसलाई केवल मनोरञ्जनको रूपमा लिइन्छ, जसले धार्मिक भावनालाई अपमान गर्न सक्छ। त्यसैले, अभिभावकहरूले आफ्नो जिम्मेवारी बुझेका हुनुपर्छ र यस परम्परालाई सही ढङ्गले पालन गराउनुपर्छ।
अन्त्यमा, कृष्ण जन्माष्टमीमा बालबालिकालाई राधा-कृष्णको रूपमा सजाउनु हाम्रो समाजमा एक महत्त्वपूर्ण धार्मिक र सांस्कृतिक अभ्यास हो। तर, यसलाई सही ढङ्गले ग्रहण नगर्दा, यसको वास्तविकता गुम्न सक्छ। अभिभावकहरूले यस कार्यको गहिरो अर्थ बुझेर, बालबालिकामा धार्मिक र सांस्कृतिक मूल्यहरूको विकास गराउनुपर्छ। परम्पराको पालन केवल बाहिरी रूपमै सीमित गर्नुको साटो, यसको गहिरो पक्षलाई पनि बुझ्न र बुझाउनुपर्छ। यसले बालबालिकामा धार्मिक आस्था र सांस्कृतिक बोधलाई बलियो बनाउँछ, र हाम्रो समाजलाई एकताबद्ध र सशक्त बनाउँछ।

eHatiya